Verander ons – en blijf van ons af

De double binds binnen veranderopdrachten

Kwartiermakers, programmamanagers, interim-managers krijgen 1 zichtbare opdracht: verander ons. Maar de vraag draagt vaak ook 1 onzichtbare opdracht in zich: blijf van ons af. Hoe kan dat? En hoe maak je als organisatie ruimte voor verandering?

Een situatie als deze noemen we een double bind. Een catch 22: het gaat fout als je het doet én het gaat fout als je het niet doet. Veel veranderopdrachten hebben een double bind in zich. Openlijk is het de bedoeling dat je als kwartiermaker of programmamanager slaagt, maar als het slaagt betekent dat dat een ander deel van het systeem gefaald heeft. Of het is de bedoeling dat er iets verandert, maar daardoor wordt het ook nooit meer als voorheen. En dat is de verborgen rem.

Als je dit beseft wanneer je de opdracht aanneemt, kun je anticiperen op wat je tegen zult komen. Dan kun je de double bind benoemen en bespreekbaar maken. En daarmee wellicht in je contractering al de ruimte opzoeken die nodig gaat zijn.

Er is geen makkelijke uitweg uit een double bind. Denk aan deze mogelijkheden om in te zetten:
1) Het patroon opblazen. In feite een explosie van het systeem, waarbij de bestaande constructie binnen het team, het bestuur, de organisatie wordt weggevaagd. En daarmee ruimte maken voor een nieuwe constructie. Er zijn geen (oude) zekerheden meer.
2) Eigen graf graven. Meer een bewuste implosie van het systeem, waarbij de bestaande constructie blijft èn aan iedere partij daarbinnen wordt gevraagd zijn of haar verwachtingen op te offeren, het verlies te nemen en zij aan zij een nieuwe constructie op te bouwen.
3) Frustratie omzetten in houden van. Soms kun je niets anders. Als je het patroon niet kunt opblazen en niet kunt laten imploderen, rest een soort huwelijk waarbij je jezelf niet opgeeft maar de verschillen en belangen van de delen omarmt.

Verandering komt pas wanneer het systeem daar ruimte voor geeft. En dat begint als kwartiermaker, programma- of interim manager met een goed gesprek met je opdrachtgever…